ISTANBUL (AA) - MURAT BIRINCI - Türkiye Is Bankasi Genel Müdürü Adnan Bali, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgininin ardindan üretimde yerellesme egiliminin güçlenecegini ve ticarette cografi yakinligin öneminin artacagini belirterek, "Bu iki unsur, Türkiye'nin cografi konumunun kiymetini daha da arttiracak." dedi.
Bali, bankanin 96. kurulus yil dönümü dolayisiyla AA muhabirine, pandemi döneminde dünya ve Türkiye ekonomisindeki gelismeler ile bankacilik sektörüne dair degerlendirmelerde bulundu.
Salginin ardindan "yeni dünya", "yeni normal" gibi kavramlarin sikça tartisilmaya baslandigina, daha önce hiç konusulmayan konularin ve kavramlarin dünya gündemine girdigine dikkati çeken Bali, pandemiden sonra yeni normal konusunda herkesin hemfikir oldugunu ancak yeni normalin ne oldugunun, nasil olacaginin netlesmedigini söyledi.
Ülkelerin ve kurumlarin yeni normali insa etmeye çalisirken, bütün ekonomik ve sosyal etkilerini en aza indirmek amaciyla yeni paradigmalar üzerinde kafa yoracaklarinin altini çizen Bali, "Çünkü pandeminin, simdiye kadar çok önemli ekonomik sonuçlar dogurdugunu ve bu senenin basinda küresel ekonomik aktiviteye iliskin yapilan bütün varsayimlari geçersiz kildigini, sosyal yasamin da bundan çok ciddi etkilendigini gördük." dedi.
Bu dönemde ülkelerin salginin yayilma hizini kontrol altina almak için yaygin biçimde karantina uygulamalarina geçtigini, ekonomik aktivitenin bölgesel olarak degismekle birlikte özellikle yilin ilk çeyreginde birçok ülkede durma noktasina geldigini, üretim faaliyetlerinde yasanan ani durusun yani sira ülkelerin getirdikleri seyahat yasaklari nedeniyle küresel tedarik zincirinin de sekteye ugradigini belirten Bali, ekonomik aktivite açisindan sürdürülemez hale gelen kisitlamalarin mayis ayiyla birlikte kademeli olarak kaldirilmaya baslandigini hatirlatti.
Bu çerçevede, atilan normallesme adimlarinin makroekonomik göstergelerin nisan ayindaki dip seviyelere kiyasla mayis ve haziran aylarinda toparlanmasina olanak sagladigini ifade eden Bali, öte yandan, salginin gelecegine iliskin belirsizliklerin sürmesinin, küresel ölçekte makroekonomik görünüm açisindan önemli bir risk unsuru olusturmaya devam ettigini, 2020 yilina iliskin küresel büyüme tahminlerinin çok ciddi sekilde asagiya dogru revizyonlara ugradigini söyledi.
Adnan Bali, mart ayindan itibaren basta ABD Merkez Bankasi olmak üzere merkez bankalarinin, hizla genisleyici para politikalarina yöneldiklerini ve küresel kriz dönemindeki seviyelerine düsürmeyi hedefleyecek sekilde faiz indirimlerine gittiklerini, varlik alimlari yoluyla piyasaya likidite sunduklarini anlatti.
Kamu otoritelerinin is ve gelir kayiplarini telafi etmek için çok ciddi paketler açikladiklarina, bunun sonucu olarak da küresel ölçekte ülkelerin kamu borçlarinin yükseldigine dikkati çeken Bali, "Dünyada artik bu yüksek kamu borçlulugu içerisinde Maastricht kriterleri gibi bazi göstergelerin lüks kaldigini düsünüyorum." ifadesini kullandi.
- "Iklim degisikligi, gelir dagilimindaki farkliliklar, kapsayici büyüme kavramlari daha fazla öne çikacak"
Is Bankasi Genel Müdürü Bali, özellikle gelismis ülkeler araciligiyla küresel ölçekte borçluluk seviyelerindeki yükselisin ciddi sorunlara yol açabileceginin altini çizdi. Böyle bir tabloda ülkeler ve ülkelerin ekonomilerinde kritik rol üstlenen büyük ölçekli kurumlarin, en kötü senaryolari da düsünerek B planlari ve simülasyonlar yapip, hem teknoloji hem de insan kaynaklari bakimindan bu süreçlere hazirlanacak sekilde çalismalari gerektigini söyleyen Bali, söyle devam etti:
"Pandemi sonrasinda mutlaka yeni bir dünya düzeni olusacak, ama esas önemli husus, bunu ülkelerin ve toplumlarin ne sekilde en az hasarla atlatabilecegi… Kanaatim su; dünya ekonomisinde siralamalar ciddi oranda degisecek. Daha önce statüko diyebilecegimiz yapinin içerisinde zaten güçlü konumda olanlarin, dogal mecrasinda gidebilecekleri durum bu süreçten sonra çok farkli olabilir. Ben dünyanin, birçok alanda ezberleri bozarak adeta kendini resetleyecegi bir dönemde oldugunu düsünüyorum. Iklim degisikligi, gelir dagiliminda da daha önce ifade edilen farkliliklar, kapsayici büyüme kavramlari önümüzdeki dönemde çok daha fazla öne çikacak. Pandemi, ülkelerarasi is birliklerini mecbur kilacak bir süreç. Çünkü disarida biraktiginiz bir kisinin riski artik onun riski degil, herkesin riski. Kimseyi disarida birakamazsiniz. O nedenle herkesin birlikte katkida bulunmasi önemli. Ben bunun felsefe, ekonomi, ticaret, insan davranislari, aile iliskileri, insan iliskileri bakimindan çok farkli yansimalari olacagini düsünüyorum."
- "Dünya ekonomisi yeni bir faza geçti, ters küresellesme tartismalari güçleniyor"
Adnan Bali, ikinci bir dalga olmasi halinde bunun süreci çok daha fazla zorlastiracagi ve su anda gerçeklesen kademeli toparlanmanin tekrar bozulabilecegi yönünde tahminler bulunduguna dikkati çekti.
Dünya ekonomisinin uluslararasi iliskiler, üretim süreçleri, tüketim aliskanliklari ve is yapis sekillerinde pandemi sonrasinda eskisine dönülemeyecek ölçüde yeni bir faza geçtigini söyleyen Bali, ülke sinirlarinin kapandigi ve hava yolu ulasiminin durma noktasina geldigi günlerin, 90'li yillardan bu yana hizla geliserek iç içe geçen tedarik zincirlerinin sorgulanmasina da neden olduguna isaret etti.
Son yillarda zaten basta ABD ve Çin olmak üzere önde gelen ekonomiler arasinda süregelen ticaret savaslarinin gündemi neredeyse her gün mesgul ettigini, ters-küresellesme tartismalarinin giderek agirlik kazandigini belirten Bali, pandemiyle birlikte bu tartismalarin güçlendiginin altini çizdi.
- "Üretimde yerellesme egilimi, Türkiye'nin cografi konumunun kiymetini artiracak"
Pandeminin ardindan üretimde yerellesme egiliminin güçlenecegini ve ticarette cografi yakinligin daha da önemli hale gelecegini ifade eden Bali, "Bu iki unsur, Türkiye'nin cografi konumunun kiymetini daha da artiracak. Artik ölçek ekonomisiyle dünyanin bir ucundan öbür ucuna her tür kolaylikla ve esneklikle degil; üretimi daha çok yerinde, ticareti daha çok yakin yerlerde yapmaya dönük, kisa terminlerle ve onun yarattigi küçük stoklarin ihtiyaçlarla uyumlu bir sekilde eritildigi bir üretim modeli önemli hale gelecek. Esnek üretim altyapisi olan, cografi konumu itibariyla kisa uçus mesafesinde çok iyi pazarlara erisebilen ve ayni zaman dilimi içerisinde is yapma imkâni bulan Türkiye, böyle bir konjonktürden faydalanabilir ve bunu ihracatini artirmak, ürün ve bölge açisindan ihracatini çesitlendirmek için bir firsat olarak kullanabilir" diye konustu.
- "Toplum sagligini koruma ve ekonomiyi rahatlatma politikalari dengelenmeye çalisiliyor"
Ülkelerin pandemide, vakalar hizla artmaya baslayinca sagligi ön planda tutan radikal kararlar aldiklarini hatirlatan Bali, bir süre sonra vakalarin görece azalmasina bagli olarak, ekonomideki tahribat ve onun yaratabilecegi önü alinamaz sosyal problemlerin öngörülmeye baslanmasiyla, saglik riskiyle ekonomik riskler arasindaki dilemmayi çözmek durumunda kaldiklarini söyledi.
Bali, bütün ülkelerde saglik kapasitesini yönetilemez seviyede zorlamayacak bir vaka sayisina göre toplum sagligini koruma ve ekonomiyi rahatlatma politikalarinin bir arada dengelenmeye çalisildigini ifade etti.
Bir denklemi tek degiskene göre çözmenin kolay oldugunu belirten Bali, "Tek bir Kovid-19 vakasi kalmasin diye çalisabiliriz, bu mümkündür ve ne yapilacagi da bellidir. Ama onun baska çiktilari, riskleri Kovid'in yaratacagi risklerden az midir? Bu durumda süreci, hayatta birbirine ters yönlerde etki yapan degiskenleri optimize edecek sekilde bir arada yönetme geregi ortaya çikiyor. Türkiye de bunu yapmaya çalisiyor. Kanaatimce su ana kadar iyi gitti." dedi.
Saglik yatirimlarinin finansmaninda bankacilik sektörünün önemine deginen Bali, söyle devam etti:
"Sehir Hastaneleri'nin finansmaninda hep Is Bankasi ciddi sekilde rol aldi. Ikisi ülkemizin en fazla yatak kapasitesine sahip olmak üzere, 5 sehir hastanesi yatiriminda, büyük kisminda da lider banka olarak yer alarak nakdi ve gayri nakdi toplamda 1 milyar dolarin üzerinde kredi taahhüdünde bulunduk. Finansmaninda yer aldigimiz hastanelerin toplam yatak kapasitesi yaklasik 11 bin 900 olup, 8 bin 300 kapasiteli 4 sehir hastanesi pandeminin en zor günlerinde tamamlanarak hizmete açildi. Böyle bir nedenle olmasini tabii ki arzu etmezdik ama o islemlerin, bugünün yeni kosullari ortaya çiktiginda ne kadar isabetli oldugunu anlamis olduk."
- "2020'nin ikinci yarisinda ekonomik büyümenin yeniden baslamasini bekliyoruz"
Is Bankasi Genel Müdürü Bali, Türkiye'nin büyüme oranlarina iliskin degerlendirmesinde ise 2020'nin ilk çeyreginde yüzde 4,5 gibi iyi bir büyüme performansi kaydedildigini, ikinci çeyrekte salginin ekonomik ve finansal etkileri daha da belirginlik kazandikça çift haneli oranlarda bir daralma yasanacaginin tahmin edildigini söyledi.
Iktisadi faaliyete iliskin göstergelerde nisan ayinda tarihi dip seviyelerden sonra, mayis ve haziranda toparlanmanin devam ettigini belirten Bali, "Biz 2020'nin ikinci yarisinda ekonomik büyümenin yeniden baslamasini bekliyoruz. 2020'nin basinda Türkiye için yil genelinde yüzde 4 civarinda bir büyüme bekliyorduk. Simdi salginin ardindan yaptigimiz revizyon çalismalarinda, ekonomimizin reel olarak 2019 yilindakine yakin bir büyüklükte kalacagini tahmin ediyoruz. Ancak belirsizligin bu derece yogun oldugu bir ortamda asagi yönlü riskleri de göz ardi etmiyoruz. Türkiye açisindan, esnek üretim altyapisi ve kriz tecrübesi sayesinde, olaylar saglik açisindan çok daha farkli fazlara gitmedigi sürece bu dönemin yönetilebilir olduguna inaniyorum" yorumunu yapti.
Bali, ayrica, Karadeniz'de kesfedilen dogal gaz rezervinin ülkemizin enerjide disa bagimliligini azaltmasi açisindan önemli oldugunu vurgulayarak, "Hepimizin temennisi hem Karadeniz'de hem Akdeniz'de devam eden sondaj faaliyetlerinin ülkemiz ekonomisine fayda saglayacak sekilde sonuçlar vermesi." dedi.
- "Sektör ilk yarida iyi bir sinav verdi"
Bali, pandeminin bankacilik sektörüne etkilerine iliskin de tarihe not düsülecek bir sira disilikta geçen 2020 yilinin ilk yarisinda bankacilik sisteminin hizmet, teknoloji, uygulamalar, fiyatlamalar ve fonlama politikalari ile iyi bir sinav verdigini söyledi.
Bu konuda kamu kurumlarinin da çok önemli aksiyonlar aldigini belirten Bali, Bankacilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) aldigi önlemlerle birlikte, pandemi sürecinde Türkiye'deki bankacilik sisteminin islerliginin ve islevselliginin zarar görmemesi, ekonomiye saglanan destegin artirilarak sürdürülmesinin amaçlandigini vurgulayarak, sunlari kaydetti:
"Bankalar, mevcut düzenlemeler çerçevesinde gerekli tedbirleri ve aksiyonlari zaman kaybetmeden alma basarisini gösterdi. Kamu bankalarinin ise bu dönemde gerek kredi gerek mevduatta daha aktif olduklari görüldü. Bu da anlasilir bir durumdur. Biz de özel bankalar olarak, bu kamusal amaçlara yabanci kalmadik. Kendi sermaye imkânlarimiz, kendi paydaslarimiza karsi sorumluluklarimizi dikkate alacak sekilde dengeleri yürütmeye çalistik. Ortaya çikan finansal dalgalanmalarla mücadele edecek sekilde bir yaklasim sergiledik."
Adnan Bali, geçen yil sonunda aktif kalitesinin en önemli göstergesi olan takipteki kredilerde yüzde 5,27 seviyesinde bir oran görüldügünü, bu oranin Haziran 2020 itibariyla yüzde 4,37'ye geriledigini, oranin kredi büyümesine bagli olarak iyilesme gösterdigini ifade etti. Bali, mart ayinda yüzde 9,2 düzeyinde olan ilk çeyrek TL kredi büyümesinin, yilin ikinci çeyreginde yüzde 17,3'ye yükseldigini ve kredilerde çok ciddi bir artis gerçeklestigini söyledi.
Ikinci yarida bankacilik sektörünün aktif kalitesini ve sermaye gücünü büyük ölçüde koruyabilecegini vurgulayan Bali, son dönemde cari açikta genislemenin yaninda finansman kalemlerindeki sermaye çikislarinin Merkez Bankasi'nin rezervlerini etkiledigini söyledi. Bali, enflasyonist baskilardaki artis dikkate alindiginda, Merkez Bankasi'nin, son dönemde dogrudan politika faizini yükseltmemis olsa bile, agirlikli ortalama fonlama maliyetini ciddi oranda yükselttigini ve yükselteceginin öngörüldügünü aktardi.
Adnan Bali, bunun kredi maliyetlerine ve mevduat piyasasina yansidigini, agustos ayi basinda yüzde 7,72 olan agirlikli ortalama fonlama maliyetinin, 21 Agustos itibariyla yüzde 9,52 oldugunu söyledi. Merkez Bankasi'nin parasal sikilastirma yönündeki adimlari paralelinde agirlikli ortalama fonlama maliyetindeki yükselisin sürecegine isaret eden Bali, BDDK'nin da bu süreci desteklemek amaciyla ilave adimlar attigini belirtti.
- "Teknolojiden ve dijitallesmeden faydalanmada herkes esitlenmis oldu"
Is Bankasi Genel Müdürü Adnan Bali, pandeminin kurumlarin dijitallesme ile ilgili çalismalarina etkilerine dair yorum yaparken de Kovid-19'dan önce is modellerinde hep teknolojinin yarattigi dönüsüme, dijitallesmeye dikkat çekildigini, salginin ise vizyonu olsun ya da olmasin bu konunun önemini herkese çok ciddi sekilde hissettirdigini söyledi.
Büyük küçük demeden hemen hemen tüm kurumlarin pandemide dijitallesme sürecini hizlandirdigini, bu konuda herkesi üç asagi bes yukari nelerin yapilmasi gerektigine dair belli bir noktaya getirdigini belirten Bali, "Biz çok daha önce bunu öngörüyorduk. Ama su anda herkes öngörüyor. Kovid-19, bu dönemi hizlandirdi, teknoloji farkli bir durum olmaktan çikti. Teknolojiden ve dijitallesmeden faydalanarak ürün ve hizmet sunumunu iyilestirmek, verimliligi arttirmak gibi alanlara yaklasimda herkes esitlenmis oldu. Iyi ki de öyle oldu. Önemli olan, herkesin dogru yönde hareket etmesi… " diye konustu.
Veri kalitesi iyi olanin, veri altyapisi sürdürülebilir ve güvenli olanin gelir tablosunun da güvenli ve sürdürülebilir olacaginin altini çizen Bali, bunun bilime, teknolojiye, inovasyona, bu alandaki egitime ne kadar kaynak ayriliyorsa gelecege o ölçüde hazirlanip, gelecegin tehditlerinden korunma ve firsatlarindan yararlanma bakimindan da önemli bir unsur oldugunu ifade etti.
- "Herkes teknolojik hamlelerini test etme imkâni buldu"
Pandemi döneminde hiç kimsenin teknoloji ve dijitallesme sürecinin disinda kalamayacaginin ve bundan muaf olamayacaginin çok daha iyi anlasildigini vurgulayan Bali, su degerlendirmeyi yapti:
"Belki 5-10 yilda gerçeklesebilecek bir dönüsüm aylara sigdi. Herkes bu dönemde, gerçeklestirdigi teknolojik hamlelerini hem çok ciddi sekilde test etme hem de sonuçlarini görme imkâni buldu. Kurumlar, firmalar normal sartlarda denemeye, sinamaya korktuklari bazi isleri çok büyük ölçeklerle yapmak durumunda kaldi. Örnegin, biz bankada, normal sartlarda düsünüp de yapmakta tereddüt edebilecegimiz 15 bin kisinin evden çalisabilecegini, bizzat bu dönemde uygulayarak gördük. Hijyenin rahat saglanmasi açisindan kilik kiyafet düzenlememizde degisiklik yaptik. Kirilmalar böyledir. Yeter ki ona karsi ezberci bir tutumla yaklasmayalim. Bu dönemde ezberler çok ciddi sekilde bozuldu. Ben pandeminin bazi seyleri kalici hale getirmesi bakimindan tarihte çok önemli bir süreç olarak kayda geçecegini düsünüyorum. Hatta bir süre sonra hep pandemiden önce, pandemiden sonra diye konusacagiz."
Pandemi ile birlikte dijital bankacilik ve dijital kanallarin agirliginin daha fazla artacagini, mobil bankacilik ve sunulan hizmetlerin çesitliliginin gelismeye devam edecegini, yapay zekânin kullanim alanlarinin ciddi sekilde genisleyecegini, e-ticaretin daha da büyüyecegini belirten Bali, dijital isbirlikleri ve ortakliklarin da artacagini, insanlarin ihtiyaçlarinin daha kolay karsilanmasinin yepyeni modeller yaratacagini söyledi.
Bu açidan açik bankacilik uygulamalarinin da geliseceginin altini çizen Bali, kurumlarin böyle bir dönemde özellikle temassiz tüketici yolculuklarina çok özel konsantre olmalari gerektigini ifade etti.
Temassiz müsteri yolculugunun, saglik riskleri nedeniyle bu dönemde çok önemli hale geldigini vurgulayan Bali, çevik çalisma modelleri, çabuk adapte olan hizli tepki veren müsteri ihtiyaçlarini çok çabuk kavrayan çalisma modellerinin söz konusu olacagini belirtti.
(Sürecek)