Doç.Dr. CelalettinYavuz, TÜRKSAM Başkan Yardımcısı, 05.01.2012, cyavuz53@gmail.com
3-9 Ocak haftası Çukurova?nın Fransız işgalinden kurtuluşunun zafer haftasıdır. 3 Ocak?ta Mersin?den başlar, 9 Ocak?ta Dörtyol?la sona erer. Güney Cephesi?nde yılan Fransa, 20 Ekim 1921?de Ankara?ya yolladığı Franklin Bouillon ve TBMM Hükümeti adına da Yusuf Kemal arasında ?Ankara Antlaşması? imzalandı. Buna göre güney sınırlar şöyle çizilmişti:
?Sınır çizgisi, İskenderun Körfezi üzerinde Payas mevkiinin güneyinde seçilecek bir noktadan başlayacak ve yaklaşık olarak Meydan-ı Ekbez?e doğru gidecektir. (Demiryolu istasyonu ve Meydan-ı Ekbez Suriye?de kalacaktır.) Oradan Marsova?yı Suriye?ye ve Karnaba ile Kilis kentini Türkiye?ye bırakmak üzere güneydoğuya doğru kayacak ve Çobanbey istasyonunda demiryoluyla birleşecektir. Bağdat Demiryolu?nu izleyecek olan sınır çizgisi (demiryolu platformu Nusaybin?e dek Türk topraklarında), Nusaybin ile Ceziret-i İbn-i Omar arasındaki eski yolu izleyerek Ceziret-i İbn-i Omar?da Dicle?ye varacaktır. Nusaybin, Ceziret-i İbn-i Omar ve yol Türkiye?de kalacaktır. Çobanbey-Nusaybin demiryolunun istasyon ve garları, demiryolu platformunun parçalarından sayılarak Türkiye?ye bırakılacaktır??
Sözleşme gereği Fransızlar, 19 Aralık 1921?de Yenice?yi, 20 Aralık?ta Adana?yı, 27 Aralık?ta Tarsus ve Hacıtalip?i, 4 Ocak 1922?de Mersin?i tamamen boşaltacaklardı. Keza 18 Aralık?ta Mamure, 23 Aralık?ta Misis, 24 Aralık?ta Ceyhan ve Kozan, 29 Aralık?ta Osmaniye ve Toprakkale, 31 Aralık?ta Dörtyol ve 4 Ocak 1922?de de son olarak Erzin?i tahliye etmiş olacaklardı. Ancak uygulamada bazı tarih değişimleri oldu. Mersin 3 Ocak 1922?de Türk kuvvetlerinin eline geçerken, 4 Ocak?ta, ?Kilikya? bölgesindeki tüm Fransız askerleri Mersin limanından Cassard adlı yolcu gemisiyle ayrıldılar.
Sözleşmenin ardından Türk Ordusu Adana?ya girerek şehri Fransızlardan teslim aldı. Bu esnada istasyonda merasimle karşılanan Türk ordusu öncüleri, halkın sevincinden ve sevinç gözyaşlarından adım atamıyordu. Türk ordusu öncüleri, halkın sevincinden ve sevinç gözyaşlarından adım atamıyorlardı. Mehmetçiğin ayak bastığı toprağı öpmeye kendisini nezretmiş ihtiyar nineler, sevinç delisi olmuş kadın ve erkekler yol ortasında şakır şakır oynuyorlardı. Şanlı Türk bayrağı Adana üzerinde dalgalanıyordu. Ne kadar düşman geçinen Fransızlara kılavuzluk ve yardakçılık yapan Ermeniler var idiyse, tek bir ferdi kalmamak şartıyla Fransızlardan önce şehri terk edip, soluğu Suriye topraklarında almışlardı. Her ne kadar günahsız olanların kötü muameleye tabi olmayacakları ilan edilmiş ve bu hususta kendilerine teminat verilmiş ise de, hiç birisinin kulağına girmedi, umumi bir gidişe tabi olarak, bir daha ebediyen dönmemek üzere topraklarımızdan ayrıldılar
1970?de Genelkurmay Başkanlığı?nın belgeleri ve İçel Valiliği?nin çalışmaları sonucunda, Çukurova?daki kurtuluş günlerinin Mersin dışında farklı günlerde kutlandığı belirlendi. Adana?da kurtuluş günleri 5 Ocak günü icra edilse de, bu tarihin 20 Aralık olarak kabulü için, İçişleri Bakanlığı?nca 1958 yılında tebligat yapıldı. Ancak Adana, 5 Ocak tarihini değiştirmedi. Gerekçesinde ise, Ankara Antlaşması?na göre Fransızların Adana?dan son tahliye gününün 4 Ocak 1922 yazıyor olması, son Fransız yetkililerinin tahliye tarihini uzatarak 4 Ocak?ta Adana?yı terk ettiklerinin, gösterilmesiydi.
Toprakkale ve Erzin 29 Aralık?ta Türk kuvvetleri tarafından teslim alındı. 31 Aralık 1921?de Fransızlar Dörtyol?u terk edince 1 Ocak 1922?de hükümet ve Türk jandarmaları şehri teslim alındı. Yani Dörtyol 31 Aralık?ta kurtarılmıştı. Mersin dışındaki tüm yerleşim merkezlerinde kurtuluş günleri, değiştirilmedi. 3 Ocak Mersin?in, 4 Ocak Tarsus?un, 5 Ocak Adana?nın, 6 Ocak Ceyhan?ın, 7 Ocak Osmaniye?nin, 8 Ocak Erzin?in ve 9 Ocak da Dörtyol?un Fransız işgalinden kurtarıldığı gün olarak kutlanmaktadır.
Adana ve Çukurova?nın diğer yerlerindeki gibi, Dörtyol?daki suçlu ya da suçsuz Ermenilerin kaçmışlardı. O günleri yaşayanlar ?Ermeniler gittikten sonra ayakkabı tamir ettireceğimiz bir köşker dahi kalmamıştı!?, diyerek durumu özetlemişti.
Son Söz: Çukurova, Dörtyol, Erzin?i kurtaran şehit ve gazilerimizin mekânı Cennet olsun!
