HATAY (AA) - LALE KÖKLÜ - Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ) Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatlari Bölümü'nde yapilan bilimsel çalismayla, ipek böceginin tirtil veya kelebegine zarar vermeden kumas üretildi.
Geleneksel Türk Sanatlari Bölümü Dr. Ögr. Üyesi Berna Ileri ve ekibi, 2018 yilinda, üniversitenin Bilimsel Arastirma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi tarafindan desteklenen "Tekstilde Yeni bir Yaklasim: Kelebege Zarar Vermeden Ipek Giymek" adli bir proje baslatti.
Geçen yil tamamlanan projeyle; dünyada yaygin olan, koza içindeki tirtil veya kelebegin firinlanarak ölmesine yol açan "böcek bogma" yönteminin aksine, kelebegin ördügü kozayi delip disari çikmasini saglayarak canlilara zarar vermeden olusan kozanin ipligiyle kumas elde edildi.
Hindistan'da "Ahimsa" ismi verilen, bazi ülkelerde de "baris ipegi/siddet içermeyen ipek" (Peace silk/Nonviolent silk) olarak anilan bu yöntemi Türkiye'de uygulayan ekip, çalismalarina "Hatay baris ipegi" (Peace Silk of Hatay) adini verdi.
Ipek böceginin tirtilina veya kelebegine zarar vermeden elde edilen ipekler, basta Avrupa'dan olmak üzere birçok kullanici tarafindan tercih ediliyor.
Ileri ve ekibi, bu yöntemi, ipekçiligin bir gelenek haline geldigi Hatay'da yayginlastirmak için çabaliyor.
- "Türkiye'de ilk kez Hatay'da gerçeklestirdik"
Berna Ileri, AA muhabirine yaptigi açiklamada, projenin uygulama kismini 3 kusaktir ipekçilikle ugrasan kadin girisimci Emel Duman ile yürüttüklerini söyledi.
Hindistan gibi birkaç ülkede bu yöntemin yapildigini ancak Türkiye'de hiç bilinmedigini kaydeden Ileri, "Türkiye'de ve dünyada söyle bir yöntem var: Kozalar firinda 60 ila 110 derecede yaklasik 15-20 dakika kadar firinlaniyor ve içindeki o canli kelebek maalesef yaniyor. Baris ipegi dedigimiz, buna tamamen karsi bir yöntem. Yani hayvaninin canini hiçbir sekilde yakmadan yapilan, kelebek veya tirtilin kozadan çikmasi gerçeklestikten sonra elde edilen, Avrupa'nin çok aradigi bir yöntem ama Türkiye'de taninmis, bilindik bir yöntem degil. Dünya aslinda bu dogal ipegin pesinde. Biz de bunu Türkiye'de ilk kez Hatay'da gerçeklestirdik." dedi.
Kelebegin kozayi delip çiktiginda, kozanin kesik veya atik oldugu yönünde yanlis bir alginin oldugunu vurgulayan Ileri, bunu mikroskop altinda günlerce gözlemlediklerini ve kelebegin çikarken kozayi yirtmadan, aralayarak terk ettigini bunun da kozaya hiçbir zarar vermedigini anlatti.
Baris ipeginin en çok tercih edilen kumas türü oldugunu ifade eden Ileri, "Sadece baris ipegi isteyen, 'ben giydigim ipekte o canlinin ölmesini istemiyorum' diyen bir kitle var, bilinçli bir kitle diyoruz bunlara. Avrupa'da da böyle bir kitle tarafindan bunlar talep ediliyor. El emegi dedigimiz seyi su an dünya istiyor, dolayisiyla eger üreticilerimiz de bunu bu sekilde yapmak için çaba sarf ederlerse inanin dünyada da çok daha farkli bir Hatay ipegi gündeme gelir." diye konustu.
Ileri, Almanya'daki Goethe Enstitüsü'nden bir heyetin, çalismalarini görmek için Hatay'a geldigini ve çok etkilendigini de aktardi.
- "Avrupa'daki insanlar kelebeklerin öldürülmedigi baris ipegini tercih ediyorlar"
Hatay MKÜ Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Prof. Dr. Feza Can da yaklasik 20 yildir kelebekler üzerine bilimsel arastirmalar yaptigini anlatti.
Baris ipeginin dünyada belirli yerlerde yapildigini ve Hatay için de çok önemli bir gelir kaynagi olan ipekçiligin bu sekilde sürdürülmesi için çabaladiklarini belirten Can, sunlari söyledi:
"Dünyada çok iyi bir piyasasi var. Artik Avrupa'daki insanlar, siddet içermeyen veya 'kozanin içerisinde kelebek varken, koza açilmadan, sirf daha çok iplik elde edelim, daha farkli iplik elde edelim' diyerek, kozalarin firinlanarak kelebeklerin öldürülmedigi baris ipegini tercih ediyorlar. Biz de Hatay'da zaten çok iyi yapilan ipek böcekçiligini bu yöne kaydirmak istiyoruz. Bir canliyi öldürmeden de elde edilecek ipegin çok kaliteli oldugunu projemizle anlattik."
