193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 37. Maddesinde ticari kazanç; her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar, ticari kazançtır, olarak tanımlanmıştır. Ticari faaliyetlerden elde edilen ticari kazançlar, vergiye tabi olan ve vergiye tabi olmayan kazançlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Vergiye tabi olan ticari kazançların vergilendirilmesi basit usul ve gerçek usul olarak değerlendirilmekte ve gerçek usulde ticari kazançlar, bilanço esası ve işletme hesabı esası olmak üzere iki şekilde vergilendirilmektedir. Gelir vergisine tabi olmakla birlikte elde edilen kazançların istisna yoluyla, ticari faaliyetle iştigal eden bir kısım mükelleflerin de muafiyet yoluyla vergi dışında bırakılması mümkündür.
Yazımızda; ticari kazanç elde eden ve kazancı ise geçimi ile sınırlı olan mükelleflere getirilen “Esnaf Muaflığı”nı genel özellikleriyle ele aldıktan sonra günümüzde e-ticaret yoluyla yapılan ticari faaliyetlerdeki muafiyet açıklayacağız. Vergiden Muaf Esnaf, GVK 37. Maddesi kapsamında yürüttükleri faaliyetleri sebebiyle ticari kazanç elde eden fakat GVK 9. Maddesi uyarınca gelir vergisinden belli şartlarda muafiyet hakkı olan mükellefler, gelir vergisi beyannamesi vermek ve gelir vergisi ödemek zorunda değillerdir. Bahsettiğimiz bu mükellefler, faaliyetleri geçimleri ile sınırlı, kısıtlı araç ve gereçlerle üretim ve ticaret yapan ve gelişen teknoloji ile birlikte elektronik platformlarda da sıkça karşılaşmaya başladığımız, mal satışları ve hizmet ifaları sebebiyle belge düzenlemek ve vergi kanunları uyarınca defter tutmak zorunda olmayan mükellefleri kapsamaktadır.
Düzenlenecek Belgeler ve Vergilendirme Durumu
Bahsettiğimiz bu mükelleflerin vergilendirilmesi, kendilerinden mal alan ya da hizmet temin eden mükelleflerin GVK 94. Madde uyarınca gelir vergisi tevkifatı yoluyla yapılmaktadır. Vergiden muaf esnaftan mal satın alan veya bu kişilerden hizmet temin eden mükellefler, GVK 94. Madde uyarınca gelir vergisi tevkifatı yapmakla yükümlüler ise satın aldıkları mallar ve temin ettikleri hizmetler dolayısıyla düzenlemek zorunda oldukları gider pusulalarında tevkif edecekleri gelir vergisini, vergi sorumlu sıfatıyla vergi dairesine ödemeleri gerekmektedir.
Muafiyetten Yararlanabilecekler
Muafiyetten yararlanabilecek bu mükellef grubu; işyeri bulunmayan, kazancı belli bir haddi geçmeyen, gezici olarak ticaret yapan ve motorlu taşıt veya alet ile makine kullanmayan ya da bu hususlarda kanunun çizdiği sınırları aşmayan mükelleflerdir. Doğrudan tüketiciye iş yapan ve sabit bir işyeri olmayan hallaç, çilingir, tamirci, odun-kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı, lehimci, ayakkabı boyacısı gibi kazancı sınırlı sanat erbabı, bir motorlu taşıtı ve işyeri olmayıp gezici olarak perakende ticaret ile iştigal edenler, işyeri bulunmayan ve kapı kapı dolaşmak suretiyle kendi adına hurda madde toplayarak ya da satın alarak bunların ticaretini yapanlar, gezici olarak milli piyango bileti satan kişiler, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar, kazancı basit usulde tespit olunan ticari kazanç sahiplerinin sağlamaları gereken ve GVK 47. Maddesinde yer alan genel şartları (işinin başında bilfiil bulunma, yıllık kira tutarı ve gerçek usulde vergilendirilmeme) sağlayan kişilerin ürettiği el işi, çini-çömlek yapımı, ahşap oyma, bastoncululuk, yorgancılık, keçecilik, lüle ve oltu taşı işçiliği, yemenicilik gibi kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel, kültürel ve sanatsal değeri olan meslek kollarında faaliyet gösterenler vb. ifade etmektedir.
E-Ticarette Esnaf Muafiyeti
İçinde bulunduğumuz dijital çağda, e-işyeri olarak tabir edilen internet siteleri ve benzeri alanlar üzerinden yapılan ürün satışları sebebiyle ticari kazanç elde eden mükellefler, GVK’nın 9. Maddesinin altıncı ve onuncu bentleri kapsamında belli şartları sağlamaları halinde gelir vergisinden muaf olabileceklerdir. GVK 9. Maddesinin altıncı bendi uyarınca; kendi evlerinde havlu, örtü, kilim, dantel, hasır, sepet, çiçek vb. ile erişte, mantı, tarhana gibi ürünleri bir dış kuvvet kullanmaksızın evlerde kullanılan ütü, dikiş-nakış, mutfak robotu gibi makine ve aletler ile üreten kişilerin, dışarıdan işçi çalıştırmaması ve işyeri açmaması şartıyla esnaf muafiyetinden yararlanmaları mümkündür.
Bu kişilerin belirtilen şekilde ürettikleri ürünleri internet vb. elektronik ortamlarda satmaları durumunda ise muafiyetten yararlanabilmeleri, yıllık satışlarının asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartına bağlıdır.
GVK 9. Maddesinin onuncu bendi uyarınca; sanayi tipi, seri üretim yapabilen makine kullanmaksızın kendi evlerinde imalat yaparak ürettiği ürünleri internet vb. elektronik ortamlar üzerinden satan kişilerin bu bent kapsamında muafiyetten faydalanabilmeleri ayrı bir işyeri açmamaları şartına bağlıdır. Bu bent kapsamında ilgili mükelleflerin “Esnaf Vergi Muafiyet Belgesi” alarak Türkiye’de kurulu bankalarda ticari bir hesap açması ve elde ettikleri tüm hasılatlarını bu hesap aracılığıyla tahsil etmesi gerekmektedir. Bankalar ise hesaba yatan her hasılat üzerinden %4 oranında gelir vergisi tevkifatı yapacak ve kestikleri bu vergileri ilgililer adına vergi dairesine ödeyeceklerdir. Bu kapsamda bulunan mükelleflerin yanlarında bir veya daha fazla işçi çalıştırması mümkün olup böyle bir durumda ödeyecekleri gelir vergisi oranı %2’ye inmektedir. Tüm bu şartlara ilaveten muafiyetten faydalanabilmek için yıllık olarak elde edilen hasılatın 2023 takvim yılı itibariyle 700.000 TL’yi aşmaması gerekmektedir.
Bir başka yazımızda buluşmak dileğiyle…
